Тошкент, Ўзбекистон (UzDaily.uz) — Ўзбекистонда банкларга мижозларни сўралган миқдордан ортиқ суммада кредит олишга ундашни тақиқлаш режалаштирилмоқда. Марказий банкнинг тегишли буйруқ лойиҳаси жамоатчилик муҳокамасига қўйилди.

Регулятор маълумотларига кўра, 2025 йил апрель–июн ойларида банклар мижоз аризаларида кўрсатилган суммадан ортиқча миқдорда 1,1 миллионта микрозайм берган. Изоҳ ёзувида қайд этилишича, бундай агрессив кредит амалиёти фуқароларни реал эҳтиёжсиз қўшимча қарз олишга ундайди, улар ўз молиявий имкониятларини ва эҳтимолий хатарларни баҳоламайди. Натижада, молиявий қийинчиликлар юзага келганда қарздорлар кредит тўловларини амалга оширишда муаммоларга дуч келади.

Лойиҳа буйруғи Буюк Британия Молиявий тартибга солиш ва назорат бошқармаси тажрибасини ҳисобга олади. Унга кўра, кредит ташкилотлари мижозни аризада кўрсатилганидан ортиқ суммада кредит шартномаси тузишга ундаш, бунинг учун имтиёз ёки рағбат тақдим этиш ёки бошқа йўл билан унинг қарорини ўзгартириш ҳуқуқига эга эмас.

Шунингдек, Марказий банк кредит тўловларини шартнома ёки тўлов жадвалида кўрсатилган муддатдан олдин, операцион кун бошлангани баҳонаси билан ундириш амалиётини тақиқлашни таклиф этмоқда. Регулятор таъкидлашича, банкнинг ички дастурий тизимлари қарз олувчи ва банк ўртасидаги шартнома шартларига бўйсуниши, тўлов муддатларини ўзбошимчалик билан ўзгартирмаслиги лозим.

Алоҳида эътибор ижтимоий жиҳатдан ҳимояга муҳтож аҳоли қатламларини муҳофаза қилишга қаратилади. Ҳозирда ушбу тоифадаги фуқароларнинг банк карталарига ўтказиладиган давлат нафақалари ва тўловлари баъзан банклар томонидан муддати ўтган қарзни қоплашга йўналтирилади. Марказий банкнинг фикрича, бундай амалиёт фуқароларни моддий ёрдамдан мақсадли фойдаланиш имкониятидан маҳрум қилади ва уларнинг молиявий аҳволини ёмонлаштиради.

Лойиҳа доирасида, шунингдек, шартнома имзоланишидан олдин қарз хатарларини баён қилувчи чек-листни қарз олувчига тақдим этиш ва мижозлар хатти-ҳаракатини манипуляция қилиши мумкин бўлган банк иловаларидаги “қоронғи паттерн”лардан фойдаланишни тақиқлаш ҳам назарда тутилган.