Тошкент, Ўзбекистон (UzDaily.uz) — Ўтган ҳафта Ўзбекистонда 2022 йилда жорий этилган дарахтларни кесиш бўйича муддатсиз мораторий юзасидан жамоатчилик муҳокамаси яна кескинлашди. Бу галги баҳслар сабаби Murad Buildings компанияси асосчиси Мурад Назаров томонидан Савдо-саноат палатаси иштирокида қурилиш соҳаси вакиллари билан очиқ мулоқот пайтида билдирилган фикр бўлди.

Тадбиркор мораторийни бекор қилиб, уни дарахтлар учун компенсацион экиш тизими билан алмаштиришни таклиф қилди. Назаровнинг таъкидлашича, қурувчилар қурилиш майдонларидаги дарахтлар масаласини ўзлари ҳал қилишга мажбур, бу эса кўп ҳолларда уларни ноқонуний кесишга олиб келади. У мавжуд чекловлар муаммони ҳал қилмаётгани, аксинча, коррупцияни кучайтиришига ишора қилди.

«Мен “дарахтлар банки”ни ташкил қилишни таклиф қиламан. Ҳар бир қурилиш компанияси режалаштирилган ишлар ҳажмини олдиндан билади ва ўз вақтида дарахт экиши мумкин. Бу дарахтлар кейинчалик ҳокимлик балансига ўтказилади. Буни инвестиция шаклида қабул қилиш мумкин», — деди Назаров.

Бироқ унинг бу таклифи Экология вазирлиги томонидан кескин танқидга учради. 19 июль куни вазирлик расмий муносабат билдирди.

Мораторийни ҳимоя қилиш учун келтирилган далиллар

Вазирлик Ўзбекистон иқлим жиҳатидан жуда нозик мамлакат эканини, унинг 60% дан ортиқ ҳудудини чўл ва ярим чўллар ташкил этишини, глобал исиш эса дунё ўртача кўрсаткичидан икки баробар тезлашганини эслатди. Бундай шароитда яшил майдонлар экологик барқарорликнинг стратегик элементи сифатида қаралади.

Вазирлик қуйидагиларга эътибор қаратди:

– Катта дарахтнинг экологик вазифаларини (CO₂ ни сўриб олиш, микроиқлимга таъсир, биоихтиёрлиликка ҳисса) оддий кўчат орқали тўлиқ алмаштириб бўлмайди.

– Компенсация асосида дарахт кесишни қонунийлаштириш коррупция ва спекуляцияларга олиб келади. Бундай ҳолатлар айрим давлатларда кузатилган.

– Германия, Буюк Британия, Россия, Қозоғистон каби нисбатан юмшоқ иқлимга эга мамлакатлар мисоли шундан далолат берадики, дарахт кесиш қаттиқ тартибга солинган, жарималар ва ҳатто қамоқ жазоси билан жазоланади.

Вазирлик айрим қурувчиларнинг дарахтларни кимёвий моддалар билан “қуритиш” ва кейин унинг кесилишини қонунийлаштириш каби “циник усуллар”идан ҳам оғриқли танқид билан сўз очди. Шу муносабат билан, Мурад Назаровнинг олдинги қурилиш амалиётида қўллаган усулларини текшириш учун ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилинди.

Давлатнинг позицияси қатъий қолмоқда

Экология вазирлиги 2025 йил Ўзбекистонда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва “яшил” иқтисодиёт йили деб эълон қилинганини эслатди. Мамлакат барқарор ривожланиш йўлини танлаган ва мавжуд яшил майдонларни сақлаш — давлат экология сиёсатида устувор йўналиш ҳисобланади.

«Жаҳон тажрибаси шундан далолат берадики, барқарор қурилиш — бу мавжуд дарахтларни асраш билан боғлиқ жараён. Вазирлик мулоқотга очиқ, аммо экологик тамойилларни қайта кўриб чиқишга эмас», — дейилади расмий баёнотда.

Шу тарзда, мораторийни қайта кўриб чиқиш ҳақидаги таклиф рад этилди.

Ўзбекистон иқлим муаммолари шароитида узоқ муддатли экологик барқарорликни таъминлаш мақсадида табиатни муҳофаза қилиш борасида ўз қатъий позициясини сақлаб қолмоқда.