Тошкент, Ўзбекистон (UzDaily.uz) — Жаҳон банки 2010–2022 йиллар даврида Ўзбекистонда иқтисодий ривожланиш бўйича кенг қамровли таҳлилни тақдим этди. Ҳисоботда мамлакатнинг эришган асосий ютуқлари ва барқарор ўсиш ҳамда иқтисодиётни модернизация қилиш йўлидаги долзарб муаммолар белгилаб берилган.

«Ўзбекистон бўйича иқтисодий меморандум» деб номланган ҳисоботга кўра, мамлакат аҳоли жон бошига тўғри келувчи ялпи қўшилган қийматнинг барқарор ўсиш суръатларини — ўртача йилига 4,2 фоизни таъминлаган. Бу кўрсаткич Европа ва Марказий Осиё мамлакатлари ҳамда ўрта даромадли кам даромадли давлатлар гуруҳидан устунроқ ҳисобланади. Бироқ Жаҳон банки таъкидлаганидек, бундай ўсиш асосан асосий капиталга — инфратузилма, бинолар ва ускуналарга қаратилган инвестициялар ҳисобига амалга ошган. Ҳолбуки, барқарор ўсиш учун ишлаб чиқариш самарадорлиги ва хусусий сектор ҳиссасини ошириш зарур.

Ҳисоботда иш ўринлари яратиш масаласига алоҳида эътибор қаратилган. 2017–2022 йиллардаги иқтисодий ўсишга қарамай, бу жараён аҳоли бандлигининг етарли даражада ўсиши билан ҳамроҳ бўлмади. Фақат охирги икки йилда меҳнат бозорида ижобий ўзгаришлар кузатилди. Мамлакатнинг юқори даромадли давлатлар қаторига қўшилиши учун иқтисодиёт икки рақамли ўсиш суръатларига яқинлашиши лозим. Бу эса умумий омиллар самарадорлигини ошириш, бозор ва меъёрий бузилишларни бартараф этиш, технологиявий ортда қолишни енгиш ва халқаро савдода фаол иштирок этишни талаб этади.

Жаҳон банки хусусий секторни ривожлантириш муҳимлигини қайд этган. 2020 йилга келиб Ўзбекистонда 2000 га яқин давлат корхоналари мавжуд бўлиб, уларнинг умумий даромадлари ялпи ички маҳсулотнинг деярли учдан бир қисмини ташкил қилган. Шу билан бирга, бу корхоналарнинг 80 фоизи хусусий сектор самарали фаолият юритиши мумкин бўлган соҳаларда ишлайди. Бу эса кенг кўламли хусусийлаштириш ва рақобатни кучайтириш зарурлигини кўрсатади.

Бизнес учун жиддий тўсиқлардан бири — инфратузилманинг, айниқса, энергетика ва транспорт тармоқларининг заифлиги. Жаҳон банки бу йўналишларни ривожлантириш орқали харажатларни камайтириш, ҳудудлар ўртасидаги боғлиқликни ошириш ва инвестиция муҳитини яхшилаш мумкинлигини таъкидлайди. Энергетика соҳасидаги ислоҳотлар, жумладан тарифлар ва хусусий инвестицияларни жалб этиш 2026–2027 йилларгача соҳа рентабеллигини таъминлаши керак.

Ҳисоботда ташқи савдо алоҳида мавзуда қайд этилган. 2017 йилдан буён ташқи савдо айланмасининг ЯИМга нисбатан улуши икки баравар ўсиб, 2022 йилда 71,6 фоизни ташкил этди. Шунга қарамай, фақат 6 фоиз ўзбек компаниялари маҳсулотини экспорт қилмоқда. Бу Ўзбекистоннинг глобал бозорларга паст даражада жалб этилганини кўрсатади.

Мавжуд муаммоларни енгиб ўтиш ва барқарор ўсишни таъминлаш учун Жаҳон банки Ўзбекистонга бир қатор стратегик чора-тадбирларни таклиф этган. Улар қуйидагиларни ўз ичига олади:

Энергетика ва йўл инфратузилмасига инвестициялар киритиш, айниқса, ишлаб чиқариш салоҳияти юқори бўлган ҳудудларда (Тошкент, Қашқадарё, Самарқанд, Навоий);

Темир йўл тармоғини модернизация қилиш;

Давлат корхоналарини хусусийлаштиришни тезлаштириш ва аниқ «йўл харитаси» ишлаб чиқиш;

Корпоратив бошқарувни яхшилаш;

Кичик ва ўрта бизнесни молиялаштиришга кенгроқ имконият яратиш;

Маъмурий тўсиқларни қисқартириш;

Озиқ-овқат ва дори-дармон импорти учун бож тўловларини бекор қилиш;

Божхона тартиб-таомилларини оптималлаштириш ва ташқи савдони рақамлаштириш.

Ҳисобот хулосасида таъкидланишича, бу чоралар Ўзбекистонга нафақат юқори ўсиш суръатларини сақлаб қолиш, балки рақобатбардош иқтисодиёт яратиш, янги иш ўринлари яратиш ва халқаро иқтисодиётда фаол иштирок этиш имконини беради.