Тошкент, Ўзбекистон (UzDaily.uz) — Доно Зуппархонова ўз дўконида ранг-баранг чойшаблар ва сочиқлар тўпламини синчковлик билан тайёрлайди, уларнинг ҳар бири оиласининг тўқимачилик саноатидаги узоқ тарихидан далолат беради. Унинг саёҳати 1996 йилда, онаси "Demir" савдо марказини очиб, Ўзбекистонга хорижий тўқимачилик маҳсулотларини олиб киришидан бошланган. Бугунги кунда Доно бу меросни онаси бошлаган бизнесни бошқарадиган энг янги тадбиркор сифатида давом эттирмоқда.

Бозорни яхши тушуниб, “Ипак йўли” банкидан кредит олиб, оилавий бизнесини кенгайтирди. Ушбу ёрдам унга учта янги дўкон очиш ва премиум брендларни импорт қилиш имконини берди. “Молиялаш имконияти бизнинг бизнесимизни ўзгартирди”, деб тушунтиради у мижозлар талаби ортиб бораётганини таъкидлаб.

Дононинг таъсири унинг бизнесидан ташқарига чиқади. Йил охиригача яна тўртта дўкон очиш ниятида, у бошқа тадбиркор аёлларни кўтариш, ўз тажрибаси билан ўртоқлашиш ва Ўзбекистондаги ижтимоий тўсиқларни йўқ қилишга бел боғлаган.

Доно “Ипак Йўли” банкидан молиявий ёрдам олганидан сўнг унинг ҳаёти ва бизнесида сезиларли ўзгаришлар юз берди.

Ўзбекистондаги тадбиркор аёлларнинг ижтимоий-иқтисодий муаммоларини ҳал қилиш

Ўзбекистон салмоқли ижтимоий-иқтисодий муаммоларга дуч келмоқда, айниқса аёллар ва аёлларга тегишли кичик ва ўрта тадбиркорлик (КЎБ) корхоналари. Жами кичик ва ўрта корхоналарнинг 14-16 фоизини ташкил этишига қарамай, бундай корхоналар учун тахминан 916 миллион доллар миқдорида кредит маблағлари етишмовчилиги мавжуд. Мамлакат 2024 йилги Глобал гендер тафовути ҳисоботида 146 ўриндан 108чи ўринни эгаллади, бу жиддий гендер номутаносиблигини акс эттиради, Европа ва Марказий Осиёдаги юқори кўрсаткичларга нисбатан атиги 16 фоиз фирмалар аёлларга қарашли мулк ҳисобланади. Маҳаллий тадбиркорлар, жумладан, аёлларга қарашли бизнеслар молиявий ресурслардан фойдаланишда қийналишмоқда, анъанавий гендер роллари туфайли маданий тўсиқларга дуч келишмоқда ва бизнесни қўллаб-қувватлашнинг муҳим хизматларидан маҳрум бўлиб, уларнинг бизнесдаги ва оиладаги мажбуриятларини мувозанатлаш борасидаги саъй-ҳаракатларини янада қийинлаштирмоқда.

Доно “Ипак Йўли” банкидан молиявий ёрдам олганидан сўнг унинг ҳаёти ва бизнесида сезиларли ўзгаришлар юз берди. Кредитлар унга оиласининг тўқимачилик бизнесини кенгайтириш имконини берди ва даромаднинг ортиши билан у нафақат ўзининг турмуш сифатини оширди, балки ўз оилавий бизнеси орқали ўндан ортиқ кишини иш билан таъминлаб, ўз жамиятини юксалтириш ва қўллаб-қувватлашга ҳанда одамларда иқтисодий имкониятлар ҳиссини шакллантиришга эришди.

“Ишлайдиган аёл нафақат ўзига, балки оиласи ва жамиятига бахт келтиради”, деб таъкидлайди у ўз ишининг янада кенгроқ таъсирини таъкидлайди. Дононинг саёҳати атрофидаги кўплаб аёлларни илҳомлантириб, уларга тадбиркорлик билан боғлиқ имкониятларни кўрсатиб берди. У нафақат ўз орзуларини амалга оширмоқда, балки бошқа аёллар ҳам ўз интилишларини амалга оширишга ундайдиган муҳитни ривожлантирмоқда ва Ўзбекистонда янада кучли ва бардошли жамият шаклланишига ҳисса қўшмоқда.

Фазилат Усмонова ва Камол Усмонов билан танишинг: Ўзбекистон пазандачилик даврасидаги инновацион тадбиркорлар

Фазилат Усмонова ва унинг турмуш ўртоғи 2023 йил ноябрь ойида Тошкентда очилган Ciao-Ciao Pizza компаниясининг ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади. Ўшандан бери улар саккиз кишини иш билан таъминлаб, бутун Европадан ресторан тажрибасига эга ошпазлар томонидан 40 дан ортиқ ноёб пизза турларини таклиф қилувчи иккинчи манзилни ҳам муваффақиятли ишга туширдилар. “Биз Ўзбекистонга ўша ҳақиқий таъмни олиб келмоқчи эдик”, дейди у, уларнинг саёҳатлари ва Фазилатнинг акасининг Швециядаги муваффақиятли пицериясидан илҳомланиб.

Фитнес клуби менежери сифатида Фазилат ўзининг икки томонлама ролларини мувозанатда ушлаб туради, унинг турмуш ўртоғи, истеъфодаги полковник эса пицериядаги операцияларни бошқаради. Давр Банк кўмагида улар пухта бизнес-режа ишлаб чиқдилар ва бошқарув бўйича қимматли маслаҳатлар олдилар. Гарчи мижозлар ташрифини таъминлаш ва молияни бошқариш каби қийинчиликлар мавжуд бўлсада, улар буни биргаликда ҳал қилишади. Олдинга назар ташлаганда, улар ўзларининг севимли пиццаларини бутун Ўзбекистоннинг барча маҳаллаларида тақдим этиш истагида кўпроқ жойлар очишга ва озиқ-овқат юк машиналарини қўшишга умид қилмоқдалар.

Молиявий инклюзивликни кучайтириш ва мамлакатда кичик ва ўрта бизнесни кенгайтиришда банкларнинг ролини ошириш

Давр Банк ва Ипак Йўли Банк каби молия институтлари Ўзбекистонда кичик ва ўрта бизнес субъектларининг молиявий инклюзивлигини оширишда муҳим роль ўйнайди. Ушбу банклар мослаштирилган кредит маҳсулотлари ва молиявий хизматларни таклиф этиш орқали Зуппархонова ва Усмонова каби тадбиркорларга ўз бизнесларини кенгайтириш имкониятини бермоқда. IFCнинг Давр Банкга берган 10 миллион долларлик кредитининг 80 фоизи аёлларга тегишли бўлган кичик ва ўрта корхоналар учун ажратилган бўлиб, корхона мижозларига асбоб-ускуналар сотиб олиш ва янги жойлар очиш имконини берувчи муҳим молиялаштириш имкониятларини тақдим этди. Шу билан бирга, “Ипак Йўли” банки аёлларга тегишли бўлган тадбиркорлик субъектларига кредит олишдаги қийинчиликларни енгиб ўтишга ёрдам берувчи махсус хизматларни йўлга қўйди.

Ишбилармон аёллар учун молиявий ечимларни мослаштириш ва ривожлантиришга ёрдам бериш мақсадида IFC “Ипак Йўли” ва “Давр Банк” каби маҳаллий банклар билан ҳамкорлик қилиб келмоқда, токи улар ўз навбатида уларга бизнесларини кенгайтиришлари ва қўшимча иш ўринлари яратишларига ёрдам бериш мақсадида. Ушбу мажбуриятга мувофиқ, “Ипак Йўли” банки микро, кичик ва ўрта корхоналарни ( MSME) кредитлашни қўллаб-қувватламоқда, бу эса умумий тушумнинг камида 25 фоизини кичик ва ўрта бизнесни молиялаштиришнинг бир қисми сифатида аёлларга тегишли бўлган кичик ва ўрта корхоналарни Пирамида платформаси (БОП) ташаббуси доирасида кредитлашга йўналтирилишини таъминлайди. Ҳамкорлик IFCнинг нафақат Марказий Осиёдаги банклар, балки бутун дунё бўйлаб 250 дан ортиқ молия институтлари билан ҳамкорлик қилувчи “Аёллар учун банк хизматлари” бизнесининг бир қисмидир.

“IFC билан ҳамкорлигимиз туфайли биз кредитлаш салоҳиятимизни кенгайтира олдик, инновацион молиявий маҳсулотларни ишлаб чиқдик ва тадбиркор аёлларнинг имкониятларини кенгайтирувчи мақсадли ташаббусларни амалга оширдик. Биз ишонамизки, аёллар учун молиялаштириш имкониятларини биринчи ўринга қўйиш ва кенгайтириш орқали биз ҳар бир аёл гуллаб-яшнаши ва муваффақият қозониши мумкин бўлган Ўзбекистоннинг порлоқ келажагини таъминлаймиз”, — дейди Саидаброр. Сайдаҳмедов , “Ипак йўли” банки бошқаруви раиси.

IFCнинг “Давр Банк” ва “Ипак Йўли” банкларини қўллаб-қувватлаши кредитларни тасдиқлаш жараёнларини соддалаштирди ва рискларни бошқариш амалиётини такомиллаштирилди, бу иккала банкнинг КЎБ ва тадбиркор аёлларга янада яхши хизмат кўрсатишига имкон берди. Бу ҳамкорлик уларнинг тарғибот доирасини кенгайтириб, кўпроқ корхоналарнинг гуллаб-яшнаши ва Ўзбекистон иқтисодий ривожланишига ҳисса қўшиши учун зарур бўлган маблағлардан фойдаланишини таъминлади.

“Аёлларга молиявий ресурслардан фойдаланишда тенг имкониятларни тақдим этиш орқали биз уларнинг тадбиркорлар, янги иш ўринлари яратувчиси ва ўзгаришларни яратувчи сифатидаги салоҳиятини очиб берамиз,” дейди IFCнинг Туркия ва Марказий Осиё бўйича директори Вибке Шлоэмер. “Бу ерда масала фақат молиявий инклюзия ҳақида эмас; бу аёлларга ўз тақдирларини ўзи белгилаши ва адолатли жамият қуриш имкониятини беришдир”.

IFC ва унинг ҳамкор банклари биргаликда молиявий инклюзивлик муаммоларини ҳал қилишда ва Ciao-Ciao Пизза каби бизнеслар ва Доно каби савдогарларнинг ривожланишига ёрдам бермоқда.

“Мен шунчаки бизнесни ривожлантираётганим йўқ; мен бошқа аёлларга куч бағишлайман”, деб ҳисоблайдо Доно. “Биз тўсиқларни енгиб, статус-квога қарши чиқмоқдамиз ва бир-биримизни ўз салоҳиятимизни тўлиқ рўёбга чиқаришга илҳомлантирмоқдамиз. Шундай қилиб, биз келажакдаги авлодларга фойда келтирадиган тўлқин эффектини яратмоқдамиз. Менинг бизнесим ва жамиятимизни келажакда нималар кутишини кўришни жуда ҳам хоҳлайман”.