SHHT davlatlar rahbarlari Tyanszin deklaratsiyasi qabul qilindi

Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Shanxay hamkorlik tashkilotiga (SHHT) aʼzo davlatlar rahbarlari 2025 yil 1 sentyabr kuni Tyanszinda bo‘lib o‘tgan davlat rahbarlari kengashi majlisi yakunlari bo‘yicha yaqin yillarga mo‘ljallangan ko‘p tomonlama hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari va strategik ustuvor vazifalarini belgilab beruvchi Tyanszin deklaratsiyasini qabul qildi.

Hujjatda «dunyoda siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va jamiyat munosabatlarining barcha sohalariga taʼsir ko‘rsatayotgan chuqur tarixiy o‘zgarishlar kechayotgani» qayd etilgan va davlatlarning taraqqiyoti hamda o‘zaro manfaatli xalqaro hamkorlik uchun yangi imkoniyatlar yaratayotgan ko‘p qutbli dunyo tartibini mustahkamlash zarurligi taʼkidlangan.

Deklaratsiyada, shuningdek, «geosiyosiy qarama-qarshilikning kuchayishi, xavfsizlik va barqarorlikka tahdidlar, jumladan SHHT hududida ham xavf-xatarlar ortib borishi, jahon tovar va moliya bozorlari barqarorligining pasayishi»dan tashvish bildirilgan.

Davlat rahbarlari BMT Ustavi va SHHT Xartiyasi prinsiplariga sodiqligini tasdiqlab, «xalqaro huquq maqsad va prinsiplarini to‘liq va teng rioya qilish» hamda xalqlarning o‘z siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yo‘lini mustaqil tanlash huquqini hurmat qilish zarurligini taʼkidladilar.

Deklaratsiyada «suverenitet, mustaqillik, davlatlarning hududiy yaxlitligi, teng huquqlilik, o‘zaro manfaatdorlik, ichki ishlarga aralashmaslik, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik prinsiplari xalqaro munosabatlarning barqaror rivojlanishining asosidir», deb qayd etilgan.

Hujjatda terrorizm, separatizm va ekstremizmga, noqonuniy narkotiklar, psixotrop moddalar va qurol aylanmasiga qarshi qo‘shma kurashga sodiqlik mustahkamlandi. Shu bilan birga, «terrorizmga qarshi kurashda ikki yuzlamachilikka yo‘l qo‘yib bo‘lmasligi» urg‘u bilan taʼkidlandi.

Deklaratsiyada so‘nggi terroristik hujumlar, jumladan Paxalgamda, «Jaffer Ekspress»da va Xuzdarda sodir etilgan hujumlar qoralandi, jabrlanganlarga hamdardlik bildirildi va aybdorlarni javobgarlikka tortish talabi ilgari surildi.

Iqtisodiy va transport sohalaridagi hamkorlik hujjatning yana bir muhim mavzusi bo‘ldi. SHHTga aʼzo davlat rahbarlari Xitoyning «Bir makon, bir yo‘l» tashabbusini qo‘llab-quvvatlashini tasdiqlab, uni Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi bilan uyg‘unlashtirish hamda «Katta Yevroosiyo sherikligi»ni yaratish zarurligini taʼkidladilar.

Deklaratsiyada «yangi xalqaro transport yo‘laklarini yaratish va amaldagi yo‘nalishlarni modernizatsiya qilish, jumladan „Shimol–Janub“ va „Sharq–G‘arb“ koridorlarini ilgari surish hamda logistika jarayonlarini raqamlashtirish» zarurligi qayd etilgan. Ushbu yo‘nalishdagi loyihalar qatorida Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘lini qurish va xalqaro avtomobil tashishlarni rivojlantirish belgilandi.

Hujjat raqamli iqtisodiyot va elektron savdo rivojidan to ilmiy-texnikaviy hamda innovatsion hamkorlikkacha bo‘lgan keng masalalarni qamrab olgan.

Deklaratsiyada SHHTga aʼzo davlatlar «Sindao shahrining mintaqa turistik salohiyatini ochishga qo‘shgan hissasini yuksak baholaydilar» deb qayd etildi hamda SHHT universiteti faoliyati va Dushanbe shahrida Regional sunʼiy intellekt markazi yaratilishi kabi tashabbuslar ichida madaniy va taʼlim aloqalarini mustahkamlash harakatlari qo‘llab-quvvatlandi.

Alohida eʼtibor atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish masalalariga qaratildi. Deklaratsiyada BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish uchun amaliy hamkorlikni chuqurlashtirish hamda energetik xavfsizlik, yashil sanoat, bioxilma-xillikni saqlash va tog‘ ekotizimlarini muhofaza qilish choralarini amalga oshirish zarurligi taʼkidlandi.

Davlat rahbarlari ijtimoiy soha, sog‘liqni saqlash, yoshlar hamkorligi, ayollar va bolalar huquqlarini taʼminlash, jamoat xavfsizligini mustahkamlash hamda korrupsiyaga qarshi kurashda saʼy-harakatlarni muvofiqlashtirishga tayyorligini tasdiqladilar.

Hujjatda Yevroosiyoda barqarorlik va barqaror o‘sishni taʼminlash maqsadida ko‘p tomonlama iqtisodiy, transport, taʼlimiy, ilmiy, madaniy va ekologik aloqalarni yana-da rivojlantirish muhimligi urg‘u bilan qayd etilgan.