O‘zbekistonda kichik quvvatli atom elektr stansiyasi (AES) reaktori binosi uchun poydevor kotlovanini qazish ishlari boshlanishi va Yadro tibbiyot markazi loyihasini ishga tushirish marosimi

Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — O‘zbekistonda tinchlik maqsadlarida atom energiyasidan foydalanish bo‘yicha strategik ahamiyatga ega bo'lgan loyihalarni boshlashga bag‘ishlangan tantanali marosim bo‘lib o‘tdi. Ushbu marosim Jizzax viloyatining Forish tumanida kichik quvvatli atom elektr stansiyasi (AES) reaktor binosi uchun poydevor chuqurini qazish ishlarini boshlash va Toshkent shahrining Mirzo Ulug‘bek tumanida Yadro tibbiyot markazi loyihasini ishga tushirishga berilgan startdir. 

Marosim O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin ishtirokida, “Markaziy Osiyo – Rossiya” ikkinchi xalqaro sammiti doirasida o‘tkazildi. Unda “O‘zatom” agentligi direktori Azim Axmedxadjayev va “Rosatom” davlat korporatsiyasi bosh direktori Aleksey Lixachyov ramziy tugmani bosib, ikkala loyiha – AES qurilishi va Yadroviy tibbiyot markazi – uchun asosiy ishlarning boshlanishini e’lon qilishdi. Bu ikki loyiha O‘zbekiston xalqining farovonligi yo‘lida xizmat qiladi va ikki davlat o‘rtasidagi strategik hamkorlikning ramzi hisoblanadi.

Kotlovan qazish ishlari: reaktor orolini barpo etish uchun poydevor  

Bugungi tadbir – kotlovan qazish ishlari boshlanishi – 2026-yil mart oyida reaktor qurilmasi uchun “birinchi beton” quyish ishlarini boshlashning muhim bosqichi hisoblanadi.  
“Ushbu loyiha hurmatli Prezidentimiz tashabbusi bilan amalga oshirilmoqda. Bu O‘zbekistonning energetik mustaqilligi uchun yangi davrni ochadi, barqaror energiya ta’minotini ta’minlaydi, iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi va minglab yangi ish o‘rinlarini yaratadi. Mahalliy resurslar va texnologiyalardan foydalanish loyihani haqiqiy milliy loyihaga aylantiradi va mamlakatning texnologik suverenitetini mustahkamlaydi”, – deya ta’kidladi AES qurilishi direksiyasi direktori Abdijamil Kalmuratov.  
Pudratchi tomon vakili, “Atomstroyeksport” AJ vitse-prezidenti Pavel Bezrukovning ta’kidlashicha, “bizni oldinda kichik quvvatli energoblokda "birinchi beton" quyish va katta AES energobloklarini loyihalashning faol bosqichi kabi ishlar kutmoqda”.

AES qurilishi bosqichma-bosqich amalga oshiriladi: birinchi bosqichda kichik quvvatli reaktorlar ishga tushiriladi, keyingi bosqichlarda esa katta quvvatli reaktorlar foydalanishga topshiriladi.   

O‘zbekistonda kichik quvvatli atom elektr stansiyasi (AES) reaktori binosi uchun poydevor kotlovanini qazish ishlari boshlanishi va Yadro tibbiyot markazi loyihasini ishga tushirish marosimi 

Loyiha O‘zbekiston Respublikasida Xalqaro atom energiyasi agentligi (XAEA) bilan hamkorlikda amalga oshirilmoqda. XAEA loyihaning normativ-huquqiy bazasini tayyorlash, milliy yadroviy infratuzilmani rivojlantirish va loyihalash hamda ekspluatatsiya jarayonida xavfsizlik talablarini ta’minlash bo‘yicha ekspert, texnik va metodologik yordam ko‘rsatadi.  

Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi yadroviy xavfsizlik, jismoniy himoya va favqulodda vaziyatlarga tayyorgarlik bo‘yicha bir qator xalqaro konvensiyalarga qo‘shilgan bo‘lib, bu mamlakatning tinchlik maqsadlarida atom energiyasidan foydalanish sohasidagi xalqaro majburiyatlarga sodiqligini tasdiqlaydi.  

XAEA quyidagi yo‘nalishlarda yordam beradi:  
- Milliy infratuzilma, tanlangan maydon va loyiha yechimlari hamda xavfsizlik tizimlarini baholash uchun kompleks tekshiruv missiyalari (INIR, SEED, IRRS va boshqalar) o‘tkazish;

- Loyiha maydonini tanlashdan tortib, energobloklarni foydalanishga topshirish va ekspluatatsiya qilishgacha bo‘lgan barcha bosqichlarda ekspert yordami ko‘rsatish, xalqaro xavfsizlik standartlariga rioya qilishni ta’minlash;

- Milliy bilimlarni boshqarish tizimi va xavfsizlik madaniyatini rivojlantirish, shuningdek, O‘zbekiston atom sohasi tashkilotlariga xalqaro tajribani integratsiya qilishda ko‘maklashish.

XAEA bilan hamkorlik O‘zbekistonda integratsiyalashgan AES qurilishi loyihasini amalga oshirishda strategik ahamiyatga ega. Agentlik yordami xalqaro talablar va ilg‘or tajribalarga mos keladigan ishonchli, xavfsiz va barqaror milliy yadroviy infratuzilmani shakllantirishga xizmat qiladi.

O‘zbekiston Respublikasi va XAEA loyiha muvaffaqiyatli, xavfsiz va samarali amalga oshirilishi, shuningdek, mamlakatning tinchlik maqsadlarida atom energiyasidan foydalanish salohiyatini mustahkamlash uchun yaqin hamkorlikni davom ettirish niyatida.  

O‘zbekistonda Yadro tibbiyot markazini tashkil etish

Bugungi kunda O‘zbekistonda Yadro tibbiyot markazini yaratish hayotiy zarurat bo‘lib, bu saraton kasalliklarini erta tashxislash va ularning rivojlanishini oldini olishda muhim yutuq bo‘ladi. Yadro tibbiyot markazi birinchi bosqichda yuqori texnologiyali usullar, xususan, pozitron-emission tomografiya/kompyuter tomografiyasi (PET/KT) yordamida onkologik kasalliklarni erta tashxislashni ta’minlaydi, shuningdek, “Gamma-pichoq” va “Kiber-pichoq” qurilmalari yordamida shishlarni invaziv bo‘lmagan usulda davolashni joriy qiladi. Markazda radiofarmpreparatlar laboratoriyasi tashkil etiladi.  

Zamonaviy markaz quyidagi imkoniyatlarni beradi:  
- O‘zbekistonda onkologik yordamning to‘liq siklini joriy qilish va onkologik kasalliklarni erta va aniq tashxislash;

- Radiologiya, tibbiy fizika va radioximiya bo‘yicha mutaxassislar uchun 100 dan ortiq yuqori texnologiyali ish o‘rinlarini yaratish;

- Yadro tibbiyoti bo‘yicha kadrlar tayyorlashning milliy tizimini rivojlantirish uchun ilmiy baza tashkil etish.  

2025–2026-yillarda markaz birinchi bosqichda zamonaviy jihozlar bilan ta’minlanadi, keyingi bosqichlarda radionuklid va proton terapiyasini joriy etish rejalashtirilgan.  

Muvaffaqiyat asosi

Ushbu tashabbuslarning muvaffaqiyati Prezident Shavkat Mirziyoyev iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, innovatsion texnologiyalarni joriy etish va xalqaro hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan islohotlari tufaylidir. O‘zbekistonning barqaror rivojlanish va fuqarolar turmush sifatini oshirish tamoyillariga asoslangan rivojlanish strategiyasi ushbu ulkan loyihalarni amalga oshirish uchun mustahkam poydevor yaratdi.