Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Kredit tashkilotlari tomonidan 2025 yilning I yarim yilligida jami 66,9 trln so‘m miqdorida mikromoliya xizmatlari ko‘rsatilgan bo‘lib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 32,1 trln so‘mga yoki 1,9 barobarga oshgan.

Bunda, ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining 80 foizi (53,6 trln so‘m) tijorat banklari, 18 foizi (12,0 trln so‘m) mikromoliya tashkilotlari va 2 foizi (1,3 trln so‘m) lombardlar hissasiga to‘g‘ri kelgan.

Mikromoliya xizmatlarining 1,9 barobarga oshishi ushbu xizmatlarning tijorat banklarida 1,9 barobarga, mikromoliya tashkilotlarida 2,2 barobarga va lombardlarda 31 foizga oshishi hisobiga yuzaga kelgan.

2025 yilning I yarim yilligida ko‘rsatilgan jami mikromoliya xizmatlarining 61,1 trln so‘mi (91%) 100 mln so‘mgacha, 5,8 trln so‘mi (9%) 100 mln so‘mdan 300 mln so‘mgacha bo‘lgan mikromoliyaviy xizmatlar hissasiga to‘g‘ri keladi.

Natijada, ko‘rsatilgan mikromoliyaviy xizmatlarning jami kredit tashkilotlari tomonidan ajratilgan kreditlardagi ulushi 2025 yil I yarim yillikda 2024 yilning mos davridagi 26 foizdan 34 foizgacha oshdi.

Mikromoliya bozori ishtirokchilari kesimida banklar tomonidan 2025 yilning I yarim yilligida ko‘rsatilgan jami mikromoliya xizmatlarining 37,7 trln so‘mi (70 foizi) xususiy banklar va 15,9 trln so‘mi (30 foizi) davlat ulushi mavjud banklar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Bunda, mikromoliya xizmatlarining o‘sishi xususiy banklarda 2,2 barobar, davlat banklarida 46 foizni tashkil etgan.

Eng yuqori o‘sish surʼati davlat ulushi mavjud banklarda Mikrokreditbankda 2,6 barobar (shundan, mikroqarzlar 4,4 barobar), Agrobankda 2,4 barobar (shundan, mikroqarzlar 5,5 barobar), Aloqabankda 2,2 barobar (shundan, mikroqarzlar 3,6 barobar) bo‘lsa, xususiy banklardan TBC bankda 3,2 barobar (shundan, mikroqarzlar 3 barobar), Invest finans bankda 3,1 barobar (shundan, kredit kartalar 3,3 barobar) va Anorbankda 75 foiz (shundan, mikroqarzlar 73 foiz) o‘sish kuzatilgan.

Mikromoliya tashkilotlari tomonidan ko‘rsatilgan mikromoliyaviy xizmatlarning 72 foizi yoki 8,7 trln so‘mi uchta mikromoliya tashkilotlari, jumladan, “Tezkoyn” (5,6 trln so‘m yoki 47 foizi), “Shaffof moliya” (2,3 trln so‘m yoki 20 foizi) va “Fortuna Biznes” (641 mlrd so‘m yoki 5 foizi) tomonidan ko‘rsatilgan.

Lombardlar tomonidan ajratilgan mikroqarzlarning 18 foizi yoki 236 mlrd so‘mi uchta lombardlar, jumladan, “Oltin” (120 mlrd so‘m yoki 9 foizi), “Shokir invest” (59 mlrd so‘m yoki 5 foizi) hamda “Maksimum” lombard (57 mlrd so‘m yoki 4 foizi) hissasiga to‘g‘ri keladi.

Mahsulotlar kesimida jami mikromoliya xizmatlarining 49,8 trln so‘mi yoki 74 foizi mikroqarzlar, 5,5 trln so‘mi yoki 8 foizi mikrokreditlar, 11,6 trln so‘mi yoki 18 foizi boshqa mikromoliyaviy xizmatlar (jismoniy shaxslarning biznes maqsadlari uchun ajratilgan mikrokreditlar, kredit kartalar, overdraft va isteʼmol kreditlari) hissasiga to‘g‘ri kelib, 2024 yilning I yarim yilligiga nisbatan mos ravishda 2,2 barobarga (27 trln so‘m), 3 foizga (157 mlrd so‘m) va 1,8 barobarga (5,0 trln so‘m) oshgan. Bunda, mikroqarzlarning ishtirokchilar tomonidan ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlaridagi ulushi quyidagicha: − tijorat banklarida 75 foiz (40,2 trln so‘m); − mikromoliya tashkilotlarida 69 foiz (8,3 trln so‘m); − lombardlarda 100 foiz (1,3 trln so‘m).

Mikroqarzlar miqdori davlat banklarida 1,7 barobarga (4,1 trln so‘m), xususiy banklarda 2,3 barobarga (17,3 trln so‘m) ortgan. Xususan, Agrobankda 5,5 barobar (2 trln so‘m), Biznesni rivojlantirish bankida 5,3 barobar (804 mlrd so‘m), Mikrokreditbankda 4,4 barobarga (941 mlrd so‘m) oshgan bo‘lsa, xususiy banklardan Davrbankda 8,8 barobar (440 mlrd so‘m), Tenge bankda 4 barobar (235 mlrd so‘m) va TBC bankda 3 barobar (14,3 trln so‘m) o‘sgan. Mikromoliya tashkilotlari va lombardlarda mikroqarzlar 5,6 trln so‘mga yoki 2,4 barobarga o‘sgan.

Mikrokreditlar tijorat banklari tomonidan ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining 10 foizini (5,1 trln so‘m), mikromoliya tashkilotlari tomonidan ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining 3 foizini (417 mlrd so‘m) tashkil etgan. Bunda, eng yuqori o‘sish davlat banklari orasida O‘zmilliybankda 3,6 barobar (274 mlrd so‘m), Aloqa bankda 2,6 barobar (123 mlrd so‘m) kuzatilgan bo‘lsa, xususiy banklar orasida Trastbankda 8,8 barobar (281 mlrd so‘m), Davrbankda 2,5 barobar (90 mlrd so‘m) va Hamkorbankda 61 foizga (230 mlrd so‘m) oshgan. Mikromoliya tashkilotlarida mikrokreditlar 289 mlrd so‘mga yoki 3,3 barobarga o‘sgan.

Boshqa mikromoliyaviy xizmatlarning ishtirokchilar tomonidan ko‘rsatilgan jami mikromoliya xizmatlaridagi ulushi tijorat banklarida 15 foizni (8,3 trln so‘m), mikromoliya tashkilotlarida 27 foizini (3,3 trln so‘m) tashkil etadi.

Bunda, jismoniy shaxslarning biznes maqsadlari uchun ajratilgan mikrokreditlar 9 foizni (6,1 trln so‘m), kredit kartalar 7 foizni (4,9 trln so‘m), overdraft 0,7 foizni (495 mlrd so‘m) va isteʼmol kreditlari 0,2 foizni (112 mlrd so‘m) tashkil etadi.

Boshqa mikromoliyaviy mahsulotlar hajmi davlat banklarida orasida 1,6 barobarga (1,1 trln so‘m), xususiy banklarda 2,1 barobarga (2,9 trln so‘m) ortdi. Xususan, Xalq bankida 6,3 barobar (620 mlrd so‘m), Agrobankda 2,8 barobarga (764 mlrd so‘m) va Turonbankda 2,5 barobarga (127 mlrd so‘m) o‘sgan bo‘lsa, xususiy banklar orasida Ipak yo‘li bankda 8,5 barobar (211 mlrd so‘m), Kapitalbankda 4,9 barobar (751 mlrd so‘m), AVO bankda 4,6 barobar (738 mlrd so‘m) va Invest finans bankda 3,2 barobar (870 mlrd so‘m) o‘sgan.

Mijozlar kesimida 2025 yilning I yarim yilligida ko‘rsatilgan jami mikromoliya xizmatlarining 61,3 trln so‘mi yoki 92 foizi jismoniy shaxslar hissasiga to‘g‘ri kelib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 32 trln so‘mga yoki 2,1 barobarga oshgan.

Shundan, o‘zini-o‘zi band qilgan shaxslarga jami 18,6 trln so‘mlik yoki jami mikromoliya xizmatlarining 28 foizi ko‘rsatilgan bo‘lib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 12,3 trln so‘m yoki 3 barobarga oshgan. O‘zini-o‘zi band qilgan shaxslarga 2025 yilning I yarim yilligida tijorat banklari tomonidan 15,3 trln so‘mlik va mikromoliya tashkilotlari tomonidan 3,3 trln so‘mlik mikromoliya xizmatlari ko‘rsatilgan.

Yakka tartibdagi tadbirkorlarga jami 2 trln so‘mlik yoki jami ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining 3 foizi to‘g‘ri kelib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 977 mlrd so‘mga yoki 33 foizga kamaygan.

Yuridik shaxslarga ko‘rsatilgan jami mikromoliya xizmatlar 3,6 trln so‘mni (jamida 5,4 foiz) tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 1,1 trln so‘mga yoki 46 foizga oshgan.

2025 yilning I yarim yilligi va o‘tgan yilning mos davrida ko‘rsatilgan mikromoliyaviy xizmatlarning tarkibida jismoniy shaxslar (o‘zini o‘zi band qilganlar chegirilgan holda) va o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar o‘rtasida migratsiya yuzaga kelgan bo‘lib, jismoniy shaxslar ulushi 66 foizdan 64 foizga pasaygan holda o‘zini-o‘zi band qilgan shaxslar ulushi 18 foizdan 28 foizga yetgan.

Sohalar kesimida mikromoliya xizmatlarning 61 foizi sanoat (3,5 trln so‘m), 19 foizi savdo va umumiy xizmatlar (1,1 trln so‘m), 8 foizi qishloq xo‘jaligi (439 mlrd so‘m), 0,2 foizi qurilish (13 mlrd so‘m) va 12 foizi boshqa sohalar (707 mlrd so‘m) hisobiga shakllangan.

Sanoat tarkibida aylanma mablag‘ni to‘ldirish ulushi 82 foiz, asbob uskuna sotib olish ulushi 13 foizni, ishlab chiqarish ulushi 3 foizni va tikuvchilik ulushi 2 foizni tashkil etadi.

Jami mikromoliya xizmatlari hajmi 2024 yilning mos davriga nisbatan sohalar kesimida: − Savdo va umumiy xizmatlar 389 mlrd so‘m yoki 54 foizga oshgan; − Qishloq xo‘jaligi 15 mlrd so‘m yoki 3 foizga oshgan; − Boshqa sohalar 363 mlrd so‘m yoki 2 barobarga oshgan.

Muddatlar kesimida qisqa muddatli kreditlarning ulushi joriy yilning I yarim yilligida o‘tgan yilning mos davri bilan taqqoslaganda tijorat banklarida 11 foizdan 7 foizga kamaygan bo‘lsa, mikromoliya tashkilotlari va lombardlarda 65 foizdan 81 foizga yetdi.

Qisqa muddatli mikromoliyaviy xizmatlar ulushi 22 foiz yoki 15 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 7 trln so‘m yoki 2 barobarga oshgan. Bunda, qisqa muddatli kreditlar tarkibida tijorat banklari ulushi 26 foizni (2024 yilning mos davriga nisbatan 17 foiz bandga kamaygan) tashkil etsa, mikromoliya va lombardlar ulushi 74 foizni (2024 yilning mos davriga nisbatan 17 foiz bandga oshgan) tashkil etadi.

Uzoq muddatli kreditlar ulushi 78 foizni yoki 52 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 24,8 trln so‘m yoki 1,9 barobarga oshgan. Uzoq muddatli kreditlar tarkibida tijorat banklarining ulushi 95 foiz yoki 50 trln so‘mni tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 24,6 trln so‘m yoki 2 barobarga oshgan.

Valyutalar kesimida 2024 yil I yarim yilligida ko‘rsatilgan mikromoliyaviy xizmatlarning 99,5 foizi (66,4 trln so‘m) milliy valyutada ko‘rsatilgan bo‘lib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 2 barobarga (32,6 trln so‘m) oshgan.

Bunda, banklar tomonidan ko‘rsatilgan milliy valyutadagi mikromoliya xizmatlari hajmi 25,7 trln so‘m (1,9 barobarga), mikromoliya tashkilotlari va lombardlarda esa 6,9 trln so‘m (2 barobarga) ortdi.

Xorijiy valyutadagi mikromoliyaviy xizmatlar 308 mlrd so‘m ekvivalentini tashkil etib, 2024 yilning mos davriga nisbatan 603 mlrd so‘m ekvivalentiga yoki 66 foizga kamaygan.

Xorijiy valyutadagi mikromoliya xizmatlari 19 ta tijorat banklari, jumladan 7 ta davlat banklari va 12 ta xususiy banklar tomonidan ko‘rsatilgan.

Jumladan, Kapitalbank tomonidan 92 mlrd so‘m, Davrbank tomonidan 82 mlrd so‘m, Xalq banki tomonidan 29 mlrd so‘m Ipak yo‘li banki tomonidan 25 mlrd so‘m miqdorida xorijiy valyutada mikromoliya xizmatlari ko‘rsatilib, ular jami xorijiy valyutada ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarning birgalikda 75 foizini, mos ravishda 30, 27, 10 va 8 foizni tashkil etdi.

Hududlar kesimida jami mikromoliya xizmatlari hajmi o‘sish tendensiyasiga ega. Jumladan, eng yuqori o‘sish:

⎯ jami ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlari bo‘yicha Toshkent shahri (2,5 barobar yoki 26,2 trln so‘m), Xorazm viloyati (56 foiz yoki 621 mlrd so‘m) va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (51 foiz yoki 520 mlrd so‘m);

⎯ mikroqarzlar bo‘yicha Toshkent shahri (2,7 barobar yoki 22,4 trln so‘m), Xorazm viloyati (86 foiz yoki 336 mlrd so‘m) va Surxondaryo viloyati (84 foiz yoki 432 mlrd so‘m);

⎯ mikrokreditlar bo‘yicha eng yuqori o‘sish Navoiy viloyati (43 foiz yoki 93 mlrd so‘m), Toshkent shahri (27 foiz yoki 256 mlrd so‘m) va Sirdaryo viloyatida (18 foiz yoki 25 mlrd so‘m);

⎯ boshqa mahsulotlar bo‘yicha eng yuqori o‘sish Toshkent shahri (2,2 barobar yoki 3,9 trln so‘m), Buxoro viloyati (2 barobar yoki 173 mlrd so‘m) va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (89 foiz yoki 137 mlrd so‘m) qayd etilgan.

Jismoniy shaxslarga hududlar kesimida ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining hajmi barcha hududlarda oshgan.

Xususan, eng yuqori o‘sish Toshkent shahrida 2,4 barobarga (18,4 trln so‘m), Xorazm viloyatida 33 foizga (163 mlrd so‘m) va Jizzax viloyatida 27 foizga (115 mlrd so‘m) ortgan.

Tadbirkorlik subyektlariga hududlar kesimida ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining hajmi ham barcha hududlarda oshgan.

Xususan Toshkent shahrida 3 barobar (8,2 trln so‘m), Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Navoiy viloyatida 1,9 barobar (mos ravishda 412 mlrd so‘m va 378 mlrd so‘m) o‘sish qayd etilgan.

Hududlar kesimida ko‘rsatilgan mikromoliya xizmatlarining 44 trln so‘mi yoki 66 foizi Toshkent shahri hissasiga to‘g‘ri keladi.